Wolontariat drogą do włączenia społecznego
Wolontariat to ważny element życia społecznego, to postawa, sposób działania, odruch serca, moda na pomaganie…
Wolontariat to forma partycypacji społecznej. Konstytucję wolontariatu stanowi ustawa z 24.04.2003 /z późniejszymi zmianami/ o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, która definiuje wolontariusza jako osobę fizyczną, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w ustawie.
Ustawa sankcjonuje funkcjonowanie wolontariatu, należy pamiętać, że praca woluntarystyczna ma swój rodowód, stanowi jeden z filarów pomocy społecznej i pracy socjalnej zarówno w Polsce, jak i na świecie.
Ustawa określa następujące zasady pracy ochotniczej:
- Wolontariusz może wykonywać świadczenia m. in. na rzecz organizacji pozarządowych
- Wolontariusz powinien posiadać kwalifikacje i spełniać wymagania odpowiednie do rodzaj i zakresu wykonywanych świadczeń, jeżeli obowiązek posiadania takich kwalifikacji i spełniania stosownych wymagań wynika z odrębnych przepisów
- Świadczenia wolontariuszy są wykonywane w zakresie, w sposób i w czasie określonym w stosowanych porozumieniach
- Korzystający jest zobowiązany do informowania wolontariusza o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa związanym z wykonywanymi świadczeniami oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami
- Korzystający powinien zapewnić wolontariuszowi bezpieczne i higieniczne warunki pracy ochotniczej
- korzystający powinien pokrywać koszty podróży służbowych
Pierwociny wolontariatu są związane z chrześcijańską zasadą caritas -pomoc bliźniemu.
Praca społeczna, ochotnicza była prowadzona na rzecz ubogich, potrzebujących. Dała początek organizacjom charytatywnym i do dziś stanowi istotny wymiar ich aktywności.
Cechą okresu transformacji w Polsce były zmiany. W zinstytucjonalizowanej pomocy społecznej na początku lat 90-tych postawiono na profesjonalizację.
Ochotnicy tzw. terenowi opiekunowi społeczni zostali zepchnięci na margines, wreszcie wykluczeni z nowoczesnego systemu…
Renesans pracy społecznej nadszedł wraz z przyjęciem ustawy o pożytku publicznym i wolontariacie. Ochotnicy uzyskali status wolontariuszy, wzrósł ich prestiż. Wypracowano programy pozyskiwania i współpracy z wolontariuszami. Na nowo społecznicy zaczęli być doceniani i włączani w proces organizowania i świadczenia usług społecznych.
Obecnie wolontariat ma różne formy, różne postaci – od wolontariatu indywidualnego po grupowy. Europejska zasada społecznej odpowiedzialności biznesu jako wyraz solidarności społecznej dała podwaliny wolontariatowi zawodowemu. W dobrym tonie są obecnie zbiórki żywności, odzieży czy środków czystości dla najuboższych, organizowanie pomocy świątecznej lub spotkań okolicznościowych.
Polski Komitet Pomocy Społecznej od ponad 60 lat gromadzi w swych szeregach społeczników, którzy wspólnie z profesjonalistami realizują cele i zadania naszej organizacji. Szczególną grupę ochotników stanowią osoby wykluczone społecznie, głownie z powodu bezdomności, dla których tymczasowym DOMem jest Centrum Pomocy przy ul. Polskiej 33 w Warszawie.
Poza schronieniem, kadra doświadczonych specjalistów stowarzyszenia pomaga uporać się z problemami, które ich dotyczą. To mozolna, długotrwała praca, która wymaga zaangażowania samych zainteresowanych. Efekty są odroczone w czasie, ale warto na nie czekać. Osobom w wieku aktywności zawodowej staramy się przerywać okres bierności i budować ścieżki aktywizacji społecznej i zawodowej.
Zamysł uruchomienia programu „Wolontariat w Centrum Pomocy” zrodził się jako wyraz poszukiwania nowatorskiego i skutecznego instrumentu prowadzącego do włączenia społecznego. Wolontariat stanowi pomost pomiędzy stanem dezaktywacji zawodowej i społecznej, a podjęciem pracy na otwartym rynku pracy.
Osoby dotknięte wykluczeniem społecznym – kandydaci na wolontariuszy są przygotowywani przez kadrę Centrum do pracy ochotniczej. Jest to długi proces, w czasie którego poznajemy kandydatów, ich drogę życiową, kompetencje życiowe, kwalifikacje zawodowe, oczekiwania i predyspozycje. Przyszli wolontariusze uczestniczą w szkoleniach, które dostarczają wiedzy nt. istoty pracy ochotniczej, zasad wolontariatu, regulacji prawnych, praw i obowiązków wolontariusza i korzystającego. Wolontariat to dar serca, wyraz wrażliwości, troski.
W niestabilnej rzeczywistości społecznej XXI wieku wykluczenie społeczne ma swoją dynamikę. Dotyka osoby, które charakteryzują się skromnymi możliwościami adaptacyjnymi do stałych zmian, które wymagają szybkiej reakcji przystosowawczej.
Turbulentne zmiany wszystkich wymiarów otoczenia determinują konieczność, nabywania wciąż nowych kompetencji. Osoby wykluczone społecznie nie nadążają za tymi zmianami. Wg B. Szackiej powstały w XX w. termin socjologiczny „underclass” był konsekwencja odkrycia, że w demokratycznych społeczeństwach cieszących się dobrobytem, istnieje kategoria ludzi, którzy nie tylko nie korzystają z dobrodziejstw rozwoju gospodarczego, ale są praktycznie wykluczeni ze społeczeństwa.
Analiza sytuacji osób wykluczonych społecznie – podopiecznych Centrum Pomocy potwierdza wszystkie kluczowe elementy istoty wykluczenia:
- brak lub niemożność, czy niezdolność uczestnictwa w życiu społecznym
- ograniczony, utrudniony dostęp do zasobów, dóbr instytucji
- niezrealizowanie, bądź realizowanie w niewielkim stopniu praw społecznych
- ubóstwo, deprywacja potrzeb
Problem wykluczenia społecznego dotyka różne jednostki i grupy społeczne. Szczególnie jaskrawy jest w przypadku osób w sytuacji bezdomności. Przekłada się na ich trudną sytuację życiową.
Zakres pracy ochotniczej oraz warunki jej realizacji określają porozumienia. Wolontariusze świadczą pracę na rzecz naszej organizacji m. in. wykonują prace porządkowe, drobne prace remontowe, prace w zakresie pielęgnacji zieleni. Czują się potrzebni, lepsi, otwierają się na otoczenie i na innych. Budują na nowo poczucie własnej wartości, odzyskują pewność siebie, przełamując lęki.
Udział w programie pomaga zachować trzeźwość. Wolontariat stanowi pomost do wejścia na otwarty rynek pracy. Nasi podopieczni wymagają takiego okresu przygotowawczego. Mając liczne ograniczenia i deficyty, które stanowią poważną barierę aktywności zawodowej.
Powierzenie zadań wolontariusza, zawarcie porozumienia, wspólne określenie warunków świadczenia pomocy ochotniczej przybliża do rozmowy z pracodawcą. Wymusza również zmianę wyglądu zewnętrznego, dbałość o higienę ciała, zwracania uwagi na kulturę osobistą, sposób komunikowania się, wyrażania myśli, emocji.
Wolontariat wychowuje i rozwija osoby wykluczone społecznie. Stanowi źródło dobrych doświadczeń społecznych, które mogą być inspiracją do sięgania po nowe wyzwania zawodowe. Status wolontariusza jest dużym wyróżnieniem i nobilitacją dla osób wykluczonych społecznie. Włącza ich w szereg kadry stowarzyszenia czyniąc współodpowiedzialnymi za realizacje jego misji. Wolontariat osób wykluczonych społecznie prowadzi do inkluzji społecznej.
Międzynarodowy Dzień Wolontariusza jest okazją i pretekstem do zwrócenia uwagi na rzesze ochotników zaangażowanych w niesienie nieodpłatnej pomocy, ludzi o wielkich, gorących i wrażliwych sercach. Ta działalność zasługuje na uznanie. Dziękujemy wszystkim wolontariuszom i każdemu z osobna za społeczną postawę, za poświęcony czas, za aktywne włączanie się w proces pomagania
Życzymy wszystkim wolontariuszom osobistej satysfakcji za świadczenie pracy ochotniczej, siły, determinacji i radości z pomagania.