Niemarnowanie żywności – atrybutem postaw zrównoważonej konsumpcji.

XXI wiek imponuje dynamicznym rozwojem technologicznym, gospodarczym i społecznym. Nastąpił wzrost poziomu życia, zmienił się model konsumpcji i styl życia.

W krajach wysoko rozwiniętych mówi się o zjawisku konsumpcjonizmu rozumianym jako zbiór postaw polegających na nieusprawiedliwionym zdobywaniu dóbr materialnych i usług lub jako pogląd uznający konsumpcje za wyznacznik jakości życia.

            Jedną z pochodnych tego stanu jest zjawisko marnowania żywności. Stanowi bardzo poważny problem, ponieważ wywołuje szereg negatywnych skutków w wymiarze społecznym, ekonomicznym oraz ekologicznym.

            Przeciwdziałanie marnowaniu żywności jest jednym z wyzwań XXI wieku przed, którym stoimy. Szacuje się, że na całym świecie marnuje się około 1/3 wyprodukowanie żywności. W Polsce wg informacji Departamentu Rynków Rolnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi marnuje się rocznie blisko 8 milionów ton żywności. Do marnowania żywności dochodzi w procesie produkcji i przetwarzania (ok. 30%) w placówkach handlowych (ok. 7%) oraz gospodarstwach domowych  (ok. 60%)

Wśród skutków marnowania żywności należy wskazać m.in. na:

1. marnowanie wody
2. zanieczyszczenie środowiska naturalnego
3. strata energii elektrycznej
4. strata pieniędzy

To tylko kilka najpoważniejszych przykładów. Problem jest znacznie szerszy. Po bliższym zapoznaniem się z tematem można się zdziwić jak bardzo niszczymy nasze środowisko naturalne w którym żyjemy oraz jak bardzo marnujemy żywność, której wytwarzanie jest pracochłonne i energochłonne, a także kosztowne.

[Kiedy marnujesz żywność, pomyśl o tych którzy są głodni i niedożywieni…]

Skutki marnowania żywności skłaniają do intensywnego poszukiwania sposobów ograniczenia jego skali, jak również zmniejszenia szkodliwego wpływu na środowisko naturalne. Koncepcja zrównoważonej konsumpcji jest uznawana za jeden z takich sposobów. Oznacza wykorzystywanie dostępnych zasobów w sposób świadomy i optymalny do rozwoju, przy jednoczesnym zminimalizowaniu szkodliwego wpływu na środowisko. Ma wymiar zarówno globalny, jak i lokalny. Koncepcja ma uniwersalny charakter, może być stosowana zarówno w zakładach produkcyjnych, jak i w gospodarstwach domowych.

Cele zrównoważonej konsumpcji:

1. redukcja szkodliwego wpływu na środowisko naturalne,
2. ograniczenie zużycia odnawialnych źródeł energii
3. rozwój konsumpcji zdrowej żywności
4. rozwój transportu publicznego
5. planowanie zdrowego stylu życia
6. edukacja zwiększająca świadomość w zakresie zrównoważonej konsumpcji
7. oszczędzanie wody i energii
8. ograniczenie konsumpcji w krajach rozwiniętych

Zrównoważeniu konsumpcji służy szereg działań, które powinny być podejmowane przez wszystkich producentów, przedsiębiorców i gospodarstwa domowe.

Przykłady działań sprzyjających zrównoważeniu konsumpcji:

• segregacja odpadów
• oszczędzanie wody
• stosowanie ekologicznych technologii np. turbin ciepła, pomp ciepła i fotowoltaiki
• wybór transportu publicznego lub ekologicznych środków transportu
• wybieranie lokalnych produktów
• wdrażanie koncepcji „Zero Waste”
• używanie toreb wielorazowego użytku
• unikanie opakowań jednorazowych
• ograniczenie spożycia mięsa

Należy pamiętać, że nadmierna konsumpcja prowadzi do marnotrawstwa.

Kolejnym sposobem ograniczenia marnotrawienia żywności jest podejście „Zero Waste”, które oznacza zero odpadków, zero marnowania.

Jest to koncepcja ograniczenia ilości odpadów i niemarnowania żywności, która sprzyja stwarzaniu gospodarki o zamkniętym obiegu, w którym odpady są wykorzystywane jako zasoby „Zero Waste” to cecha nowego stylu życia, w którym człowiek dba o środowisko i stara się produkować jak najmniej odpadów.

Filary koncepcji „Zero Waste”:

– odmawiaj rzeczy, których nie potrzebujesz,

– ograniczaj rzeczy, które są ci potrzebne,

– używaj ponownie to, czego używasz,

– przetwarzaj wszystko, czego nie możesz ograniczać,

– kompostuj całą resztę

Podejście „Zero Waste” oznacza podejście do konsumpcji, racjonalnej, świadomej i przemyślanej.

Praktyczne wskazówki umożliwiające stosowanie zasad „Zero Waste”:

1. nie przyjmuj ulotek, gazetek promocyjnych,
2. nie przyjmuj gratisów tj. naklejki, foldery, breloczki czy długopisy,
3. pozbądź się ubrań których nie nosisz – oddaj potrzebującym, sprzedaj, przekaż organizacjom pozarządowym, podobnie zabawek, mebli, książek,
4. sporządzaj listę zakupów przed wyjściem do sklepu,
5. zabieraj na zakupy torby wielorazowego użytku,
6. korzystaj z second handów i wymieniaj się rzeczami,
7. segreguj odpady,

Koncepcja „Zero Waste” to nowoczesne podejście do konsumpcji, to nowoczesna postawa otwarta na środowisko naturalne i naszą przyszłość.

Od 5 lat w Polsce obowiązuje ustawa o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności (Dz.U. z 2020 r., poz. 1645), która stanowi jeden z instrumentów ograniczenia tego zjawiska. Ustawa obliguje sklepy wielkopowierzchniowe (powyżej 2500 m2) do przekazywania żywności zdatnej do spożycia organizacjom pozarządowym o statusie pożytku publicznego na podstawie zawartej umowy do bezpłatnej dystrybucji żywności, która może być wykorzystywana do przygotowywania posiłków dla najuboższych w tym w placówkach pomocy stacjonarnych i pół stacjonarnych. Można ją również przekazywać w formie paczek osobom uprawnionym na podstawie skierowań z rejonowych ośrodków pomocy społecznej.

Polski Komitet Pomocy Społecznej od wejścia w życie przedmiotowej ustawy podjął intensywną i owocną współpracę z dystrybutorami żywności uprawnionymi do jej przekazywania w formie darowizn. Wypracowaliśmy odpowiednie procedury ewidencjonowania przychodów i rozchodów, zaspakajając potrzeby żywieniowe setek osób i rodzin, ograniczając w ten sposób rozmiary i skutki ubóstwa materialnego.

Wnioski z obserwacji własnych, analizy dostępnych danych statystycznych oraz doświadczenie PKPS z realizacji programi dystrybucji pochodzącej z darowizn, potwierdzają, że w Polsce zmienia się podejście do zjawiska marnowania żywności. Następuje zmiana świadomości społecznej w tym obszarze wprowadzane są w życie regulacje prawne oraz „bonusy” za zagospodarowanie żywności uratowanej przed utylizacją. Z drugiej strony, pokazuje, że wszyscy jesteśmy na początku długiej drogi. Jeśli będzie towarzyszyć nam przekonanie, jak ważny cel mamy do osiągnięcia, to łatwiej będzie tę drogę pokonać. Implementujemy sprawdzone rozwiązania i przekazujemy je dzieciom i młodzieży – to grupa najbardziej otwarta, wrażliwa i chroniąca środowisko naturalne.

W ograniczeniu zjawiska marnowania żywności najważniejsze są wybory podejmowane przez każdego z nas.